Γράφει η Βίκυ Κωνσταντοπούλου,
Κοινωνική Λειτουργός της Φροντίδας

Η Νοητική Υστέρηση αναφέρεται σε μια παθολογική κατάσταση που εκδηλώνεται στην περίοδο ανάπτυξης, δηλαδή την περίοδο που αρχίζει από την σύλληψη και φτάνει ως το 16ο έτος της ηλικίας. Το παιδί με Νοητική Υστέρηση χαρακτηρίζεται από νοητική ικανότητα χαμηλότερη από το μέσο όρο των παιδιών της ίδιας χρονολογικής ηλικίας. Παράλληλα το παιδί αυτό διαθέτει μειωμένη ικανότητα προσαρμογής, η οποία αντικατοπτρίζεται συνήθως στην ωρίμανση κινητικών και αντιληπτικών ικανοτήτων, δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης, στην μάθηση και στην κοινωνική ένταξη. Η διάγνωση γίνεται από ψυχολόγους, χρησιμοποιώντας σταθμισμένα ψυχομετρικά τεστ για την μέτρηση διαφόρων κλιμάκων της νοημοσύνης

Τρόποι προσέγγισης των ατόμων με Νοητική Υστέρηση

Επιβάλλεται να αντιδρούμε με το συνήθη τρόπο όταν συνομιλούμε με άτομα διανοητικά καθυστερημένα, τους συστηνόμαστε, τους μιλάμε για τον εαυτό μας και για τη δουλειά μας. Εάν δεν καταλάβουμε κάτι από όσα μας λένε, τους ζητάμε να επαναλάβουν αυτό που είπαν, να το πουν με άλλο τρόπο ή να μας δείξουν σε τι αναφέρονται.

Είναι πολύ σημαντικό να προσπαθούμε να καταλάβουμε τι εννοούν και έτσι σύντομα θα συνηθίσουμε και θα καταλαβαίνουμε τον τρόπο ομιλίας τους. Αυτό που κυρίως χρειάζεται είναι λίγη περισσότερη συγκέντρωση στην αρχή.

Το σημαντικό που πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη μας γι' αυτά τα παιδιά είναι ότι ίσως να έχουν κάποιες ιδιαιτερότητες, αλλά αυτές δεν θα πρέπει να τα κρατούν στο περιθώριο. Και εμείς έχουμε ιδιαιτερότητες. Κάποιοι από μας, μπορεί να μην ήταν καθόλου καλοί μαθητές στο σχολείο, αλλά είχαν αναπτύξει διάφορα ταλέντα στην μουσική, στο χορό, στη ζωγραφική ή σε κάποια άλλη τέχνη, ενώ υπάρχουν κι αυτοί που μπορεί να ήταν πολύ καλοί μαθητές στο σχολείο, αλλά να μην ανταποκρίνονται με την ίδια επιτυχία στις τέχνες και στη γυμναστική.

Τα άτομα με νοητική υστέρηση έχουν περιορισμένο λεξιλόγιο σε σύγκριση με τα άτομα χωρίς ειδικές ανάγκες, γι’ αυτό καλό θα ήταν να χρησιμοποιούμε το ίδιο επίπεδο σημασιολογικού και εκφραστικού λεξιλογίου με το δικό τους. Να μην μας εκπλήσσει ο αυθορμητισμός και η διαχυτικότητά τους, γιατί πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους δρουν εντελώς αυθόρμητα, μας δείχνουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους αβίαστα, πιο άμεσα και πιο γρήγορα από τους άλλους. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουν την πείρα της επικοινωνίας και δεν γνωρίζουν ή δεν κατανοούν τους κοινωνικούς κανόνες που ισχύουν για όλους μας.

Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες είναι παιδιά όπως όλα τα άλλα και έχουν την ανάγκη για φίλους όπως όλοι μας. Γι' αυτό μην αφήνετε να σας φοβίζει το πρόβλημα ενός παιδιού αλλά να του συμπεριφέρεστε σαν ένα κανονικό παιδί όπως όλα τα άλλα και όταν χρειάζεται βοήθεια να το βοηθάτε, όπως θα βοηθούσατε και κάθε άλλο φίλο σας.

Οδηγίες για τους γονείς παιδιών με Νοητική Υστέρηση

• Μάθετε για τη νοητική υστέρηση. Όσα περισσότερα γνωρίζετε, τόσο περισσότερο μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας.
• Ενθαρρύνετε την ανεξαρτησία του παιδιού σας παραδείγματος χάριν, βοηθήστε το παιδί σας να μάθει καθημερινές δεξιότητες, όπως το ντύσιμο, τη σίτισή του, τη χρησιμοποίηση του λουτρού και τον καλλωπισμό.
• Αναθέστε του μικροδουλειές, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, την ικανότητα προσοχής και τις διανοητικές του δυνατότητες. Χωρίστε τις εργασίες σε μικρότερα βήματα.
•  Ανακαλύψτε ποιες δεξιότητες το παιδί σας μαθαίνει στο σχολείο. Βρείτε τους τρόπους που του ταιριάζουν για να τις εφαρμόσει και στο σπίτι παραδείγματος χάριν, εάν ο δάσκαλος κάνει μάθημα για τα χρήματα, πηγαίνετε με το παιδί σας στον μανάβη και βοηθήστε το τόσο για να μετρήσει τα χρήματα προκειμένου να πληρώσει το ίδιο, όσο και για να ελέγξει τα ρέστα.
• Βρείτε ευκαιρίες στην περιοχή σας για κοινωνικές δραστηριότητες, όπως δραστηριότητες αναψυχής και αθλητισμό, που θα συμβάλουν ταυτόχρονα και στη διασκέδαση του παιδιού.
• Συζητήστε με άλλους γονείς των οποίων τα παιδιά έχουν επίσης νοητική υστέρηση. Οι γονείς μπορούν να μοιραστούν τις πρακτικές συμβουλές και τη συναισθηματική υποστήριξη.
• Εμπλακείτε ενεργά στην εκπαίδευση του παιδιού σας. Διατηρήστε επαφή με τους δασκάλους και το υπόλοιπο ειδικευμένο προσωπικό, και υποστηρίξτε το έργο τους (Baker & Brightman, 2004, Kaufman,1999 στο Παπαδάτος Γιάννης, 2010)

Οδηγίες για τους δασκάλους παιδιών με Νοητική Υστέρηση

• Αναζητήστε και άλλες πληροφορίες για το συγκεκριμένο πρόβλημα, προκειμένου να είναι αποτελεσματικές οι τεχνικές και οι στρατηγικές που θα υποστηρίξουν το έργο σας.
• Να είστε όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένοι. Μην παραμένετε στις λεκτικές κατευθύνσεις, αλλά καταδείξτε τι εννοείτε ή, ακόμα καλύτερα, παρουσιάστε μία εικόνα ή δώστε συγκεκριμένα (χειροπιαστά) υλικά.
• Αναλύστε τους μακροπρόθεσμους στόχους σε μικρά βήματα. Καταδείξτε τα βήματα. Βάλτε τον μαθητή να κάνει ένα κάθε φορά και παρέχετε βοήθεια ανάλογα με τις ανάγκες.
• Να θυμάστε ότι η ανατροφοδότηση πρέπει να είναι άμεση.
• Διδάξτε τις δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης, τις κοινωνικές δεξιότητες, καθώς και την επαγγελματική συνειδητοποίηση και αναζήτηση. Δημιουργείστε ομάδες με διαφορετικά ενδιαφέροντα- στόχους.
• Συνεργαστείτε με τους γονείς του μαθητή και το υπόλοιπο σχολικό προσωπικό προκειμένου να δημιουργήσετε και να εφαρμόσετε ένα εκπαιδευτικό σχέδιο που να προσαρμόζεται στις ανάγκες του συγκεκριμένου μαθητή. Να ανταλλάσσετε πληροφορίες για την πρόοδο του μαθητή στο σχολείο και στο σπίτι. (Baker & Brightman, 2004, Kaufman,1999 στο Παπαδάτος Γιάννης, 2010, σ.195)